Trong hoàn cảnh như vậy, thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp của Mỹ nói chung, Chiến thắng Điện Biên Phủ nói riêng đã cổ vũ nhân dân các nước thuộc địa tiếp tục đấu tranh giành độc lập dân tộc thực sự. Thủ tướng Pháp Lanien đã nhận thấy ngay ảnh hưởng của Chiến thắng Điện Biên Phủ đối với các nước thuộc địa: “Ba tháng sau Điện Biên Phủ, Hiệp định Geneva được ký kết lại thêm một thất bại ngoại giao cộng vào sự thất bại quân sự” của Pháp và “Chưa đầy sáu tháng sau, nhân dân Algeria đã nổi dậy”.

Tiếp theo cuộc đấu tranh của nhân dân Algeria, phong trào giải phóng dân tộc ở Á, Phi và Mỹ Latin sôi nổi, “Khắp nơi ở châu Phi từ Algeria đến Maroc, từ Congo đến Nigeria, cuộc chiến đấu giành độc lập dân tộc đã được tấm gương Điện Biên Phủ cổ vũ”.

Nhịp độ sụp đổ của hệ thống thuộc địa của đế quốc thực dân diễn ra nhanh chóng. Bài học trước tiên và chủ yếu là trước khi ngồi vào bàn hội nghị nói chuyện với bọn thực dân đế quốc phải giáng cho chúng những đòn chí mạng. Vì vậy, nếu trước Điện Biên Phủ, bọn đế quốc muốn tránh một cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc đã vội vã trao trả độc lập chính trị thì sau Điện Biên Phủ, các dân tộc đã thấy rõ phải đấu tranh mạnh mẽ mới buộc chúng phải thừa nhận nền độc lập thực sự của mình.

Chiến thắng Điện Biên Phủ cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Ảnh tư liệu

Algeria là một điển hình. Rạng sáng ngày 1-11-1954 lệnh khởi nghĩa của Mặt trận Giải phóng dân tộc Algeria được ban bố. Tại 40 địa điểm trên cả nước, các chiến sĩ du kích đồng loạt tấn công vào các trụ sở cơ quan và mục tiêu quân sự của Pháp. Bản truyền đơn kêu gọi tất cả nhân dân Algeria, không phân biệt đảng phải, tôn giáo, sự khác biệt xã hội thống nhất với nhau theo mục tiêu của cuộc khởi nghĩa là độc lập dân tộc. Cuộc chiến đấu của nhân dân Algeria buộc chính phủ Pháp phải tuyên bố từ bỏ chủ trương từ lâu đời “Algeria là của nước Pháp”. Ngày 10-3-1962, Hội nghị Evian đã khai mạc và ký kết một bản hiệp nghị về vấn đề: Ngừng bắn ở Algeria ngày 18-3-1962. Theo hiệp nghị này, chính phủ Pháp thừa nhận độc lập, toàn vẹn lãnh thổ của Algeria, chấm dứt nền thống trị 132 năm của Pháp tại đây.

Tiếp theo thắng lợi của nhân dân Algeria, một loạt cuộc đấu tranh khác của các thuộc địa thuộc Pháp cũng giành được thắng lợi, như: Guinea, Mali, Madagaxca, Camorun, Tuynidi, Maroc…   

Qua chiến thắng Điện Biên Phủ cũng như qua kinh nghiệm đấu tranh của bản thân mình, các dân tộc thuộc địa nhận thức rằng, chủ nghĩa thực dân không bao giờ tự nguyện từ bỏ những đặc quyền của nó. Muốn chấm dứt ách áp bức và bóc lột vô nhân đạo, thái độ khinh miệt chủng tộc… chỉ có một phương tiện có hiệu lực là đấu tranh vũ trang để tự giải phóng. Cho nên, Điện Biên Phủ trở thành động từ trong ngôn ngữ của nhiều dân tộc thuộc địa. Động từ “dienbienfuer” có nghĩa là đánh cho kẻ địch không còn mảnh giáp như nước Việt Nam đã từng đánh Pháp ở Điện Biên Phủ, là cho chúng một bài học đích đáng nhớ đời như ở Điện Biên Phủ…

Trước hết phải nói đến ảnh hưởng của Chiến thắng Điện Biên Phủ đối với cuộc đấu tranh của nhân dân hai nước anh em Lào và Campuchia. Vì cùng một kẻ thù, cùng một mục tiêu đấu tranh, ba dân tộc Đông Dương đã kề vai sát cánh trong chiến đấu và giúp nhau để giành thắng lợi. Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ không chỉ là của nhân dân Việt Nam mà là của chung nhân dân Đông Dương, vì vậy nó không chỉ có ý nghĩa đối với chiến trường Việt Nam mà còn có ý nghĩa quyết định đến toàn bộ chiến trường Đông Dương.

Ảnh hưởng và tác động của Chiến thắng Điện Biên Phủ đối với phong trào giải phóng dân tộc không chỉ đem lại những bài học, những kinh nghiệm, sự cổ vũ tinh thần đối với các dân tộc thuộc địa, mà còn có sự giúp đỡ thiết thực về sức mạnh vật chất, trước hết và chủ yếu là đào tạo, cung cấp cán bộ cho phong trào giải phóng dân tộc nước đó.

Chiến thắng Điện Biên Phủ mở ra một cao trào đấu tranh mạnh mẽ của các dân tộc thuộc địa. Thắng lợi Điện Biên Phủ là “Một lỗ hổng được đột phá rất to cho các dân tộc khác”.

Chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử của nhân dân Việt Nam không những là mốc quan trọng trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam mà còn là mốc quan trọng trong lịch sử phong trào giải phóng dân tộc thế giới, bởi vì Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ và thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam đã mở đầu cho sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ, đánh dấu một bước phát triển mới trong cuộc đấu tranh của nhân dân thế giới vì hòa bình độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.